Μεγίστη ή Καστελλόριζο

Νησί (8,88 τ. χλμ., 406 κάτ.) του Αιγαίου πελάγους. Βρίσκεται 72 ναυτικά μίλια Α της Ρόδου, απέναντι από τις νοτιοδυτικές ακτές της Μικράς Ασίας. Υπάγεται διοικητικά στον νομό Δωδεκανήσου. Το ψηλότερο σημείο του νησιού είναι η κορυφή Βίλλα (271 μ.) και το συνολικό μήκος των ακτών του είναι 19,2 χλμ. Στη Μ. υπάγονται διοικητικά τα μικρά νησιά Ρω, Κάρα ή Άγιος Γεώργιος, Στρογγυλή, Πολύφαδος, Μαύρο Ποινί, Κουτσούμπος, Ψωμί, Ψωραδιά και τα Αγριέλαια. Αποτελεί ενιαίο δήμο του νομού Δωδεκανήσου, ο οποίος συμπεριλαμβάνει και το ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας. Ιστορία. Η ονομασία του νησιού ανάγεται στην αρχαιότητα και προέκυψε από τον πρώτο του οικιστή, τον Μεγιστέα. Υπάρχει επίσης η πιθανότητα να οφείλεται και στο ότι είναι η μεγαλύτερη από τις νησίδες που το περιβάλλουν. Η ονομασία Καστελλόριζο πρωτοεμφανίστηκε τον 14o αι. και προέρχεται από το φρούριο που έχτισαν εκεί οι Ιωαννίτες ιππότες της Ρόδου στη θέση ενός παλαιότερου (Castel Rosso, δηλαδή κόκκινο κάστρο – Καστελλόριζο, μετά από παραφθορά της λέξης). Διάφορα εργαλεία που βρέθηκαν στο νησί μαρτυρούν ότι η Μ. είχε κατοικηθεί από τους προϊστορικούς χρόνους. Επιπλέον, μέσα σε σαρκοφάγο βρέθηκε χρυσό στεφάνι μυκηναϊκής εποχής, το οποίο η πρώην κοινότητα Μ. δώρισε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, όπου και φυλάσσεται μέχρι σήμερα. Οι πρώτοι εξακριβωμένοι κάτοικοι του νησιού ήταν Δωριείς και από την αρχαιότητα η Μ. ανήκε πολιτικά και διοικητικά στη Ρόδο. Όμως, την περίοδο 333-04 π.Χ. έκοβε δικά της νομίσματα, από όπου προκύπτει το συμπέρασμα πως το νησί υπήρξε αυτόνομο για ένα διάστημα. Πάντως, στα χρόνια του Δημήτριου του Πολιορκητή αποτελούσε τμήμα των εδαφών της πολιτείας της Ρόδου και παρέμεινε σε αυτήν μέχρι την προσάρτηση όλων των νήσων στην Ελλάδα. Στις αρχές του 14ου αι., οι Ιωαννίτες ιππότες της Ρόδου κατέλαβαν τη Μ μαζί με τα άλλα νησιά και παρέμειναν εκεί έως το 1523, οπότε ο τελευταίος των Ιωαννιτών ιπποτών αναγκάστηκε να παραδώσει τα νησιά στον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή παρά τον σκληρό του αγώνα. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821, οι κάτοικοι της Μ. δεν συμμετείχαν στον Αγώνα, ωστόσο απομάκρυναν τις οικογένειές τους σε πιο ασφαλή νησιά. Τα 1835 ο Μαχμούτ Β’ παραχώρησε στα Δωδεκάνησα εσωτερική αυτοδιοίκηση και φορολογική απαλλαγή. Τότε η Μ. εξασφάλισε αρκετά προνόμια και χάρη στη ναυτιλία του έζησε μία περίοδο ευημερίας μέχρι το 1911. Στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) η Ελλάδα κατέλαβε όλα τα νησιά στα οποία κυριαρχούσαν οι Τούρκοι, εκτός από τη Μ. Οι κάτοικοι του νησιού κατέλυσαν τις τουρκικές αρχές με τη βοήθεια των Κρητικών, εγκατέστησαν προσωρινή διοίκηση και το 1913 κήρυξαν την ένωσή της με την Ελλάδα. Τον επόμενο χρόνο η χώρα έστειλε στη Μ. τον Β. Τζαβέλλα ως διοικητικό σύμβουλο. Την ίδια περίοδο εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για το νησί εκ μέρους των Γάλλων, οι οποίοι ήθελαν να δημιουργήσουν βάση κοντά στην Κιλικία και στη Συρία. Πραγματικά, οι Γάλλοι αποβίβασαν στρατό και κατέλαβαν το νησί, προλαβαίνοντας την αποβίβαση στρατιωτικού αγήματος της Έλλης με αρχηγό τον υποπλοίαρχο Παναγιώτη Κουρουσόπουλο. Οι Τούρκοι κανονιοβόλησαν τότε τη Μ. από τις μικρασιατικές ακτές και οι Γάλλοι αποχώρησαν παραχωρώντας το νησί στους Ιταλούς, οι οποίοι παρέμειναν εκεί έως την προσάρτηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Την περίοδο της ιταλικής κατοχής παρατηρήθηκε έντονο μεταναστευτικό ρεύμα, κυρίως προς την Αίγυπτο, την Αυστραλία και την κυρίως Ελλάδα, οπότε ο πληθυσμός της Μ. (περίπου 12.000 κατ. το 1912) μειώθηκε αισθητά. Μερική άποψη της Μεγίστης (Καστελόριζο), στον νομό Δωδεκανήσου.